مظفر شاهدی

در باره ساواک؛ گفت‌وگو با دکتر مظفر شاهدی(نویسنده کتاب: ساواک سازمان اطلاعات و امنیت کشور 1335- 1357) گفت‌وگو از: علی عوض‌خواه1-به بهانه نمایش اخیر مستندگونه پرویز ثابتی از تلویزیون من‌وتو، به عنوان معروف‌ترین مسئول‌ ساواک، بفرمایید چه شد که رژیم پهلوی به فکر تشکیل ساواک افتاد؟پاسخ پرسش 1: هم‌چنان‌که قبلاً هم در برخی از مصاحبه‌ها و نوشته‌هایم اشاره کرده‌ام، تأسیس ساواک در ایران اساساً پروژه‌ای آمریکایی و معلولِ شکل‌گیری و تداومِ وضعیت جنگ سرد در میان دو اردوگاهِ جهان سرمایه‌داری (تحت رهبری ایالات متحده آمریکا) و دنیای کمونیسم (با هدایتِ اتحاد جماهیر شوروی)، از اواخر جنگ جهانی دوم بدان‌سو بود. در واقع غرب (و به‌طور مشخص آمریکا و انگلیس) که به‌ویژه با کودتای 28 مرداد 1332 و از میان برداشتن همان دموکراسی و مردم‌سالاریِ نیم‌بندِ 12 ساله متعاقبِ برکناری رضاشاه از سلطنت (1320- 1332) و تسلط بر مقدرات سیاسی کشور، عملاً ایران را در جرگه کشورهای اقماریِ وابسته به‌اردوگاه جهان سرمایه‌داری غرب وارد کرده بودند، به‌ویژه به‌هدفِ مقابلهِ مؤثرتر و هماهنگ‌ترِ با نفوذ و سلطهِ احتمالیِ دنیای کمونیسم و به‌طور مشخص شوروی و عوامل داخلی آن در ایران (که در آن برهه حزب توده مهمترینِ و شناخته‌شده‌ترین آن عوامل و عناصر وابسته به‌شوروی در ایران محسوب می‌شد)، تشکیل و فعالیتِ یک سازمان اطلاعاتی- امنیتی و جاسوسیِ انسجام‌یافته‌ترِ جدیدی را در ایران، ضروری دیدند. به‌ویژه این‌که ایران، مرزهای زمینی و دریاییِ طولا و در عین‌حال بسیار حساسی هم با اتحاد جماهیر شوروی داشت. پیش از آن، ایران در سازمان منطقه‌ای سنتو (با حضور رسمی ترکیه و پاکست, ...ادامه مطلب

معرفی کتاب:«تحزب و سیاست‌ورزی حزبی در ایران: 1285- 1368»؛ 2 جلد؛نویسنده: دکتر مظفر شاهدیاین کتاب در دو جلد (جلد اول: 574 صفحه؛ جلد دوم: 528 صفحه/ مجموعاً: 1102 صفحه)، که شامل پیشگفتار، ده فصل، نمایه و منابع و مآخذ می‌شود، در سال 1402 از سوی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، قیمت دوره دوجلدی/ با جلد سخت (گالینگور) ر000ر490 تومان، چاپ و منتشر شده است.عناوین فصول کتاب به‌شرح زیر است:پیشگفتار؛فصل اول: کلیات؛فصل دوم: پیشینه تحزب و سیاست‌ورزی حزبی در ایران (1285- 1357)؛فصل سوم: تبارشناسی تاریخی احزاب و تشکل‌های سیاسی به‌انقلاب پیوسته (تعاملات و تعارضات: 1320- 1357)؛فصل چهارم: یک اتحاد مصلحت‌جویانه (انقلاب تا پیروزی: 1356- 1357)؛فصل پنجم: رابطه جریان‌های سیاسی به‌انقلاب پیوسته با تفکر حزبی، تکثرگرایی و سیاست‌ورزی حزبی در آستانه پیروزی انقلاب؛فصل ششم: تبیین حقوقی- قانونی جایگاه تحزب و حکمرانی حزبی (از رفراندوم تعیین نوع نظام تا تصویب و تأیید نهایی قانون اساسی)؛فصل هفتم: تحزب و سیاست‌ورزی حزبی در مرحله گذار (از انتخابات ریاست جمهوری تا گشایش مجلس شورای ملی/ اسلامی)؛فصل هشتم: بحران دموکراسی در ایران (تکثرگرایی و سیاست‌ورزی حزبی از خرداد 1359 تا مهر 1360)؛فصل نهم: عبور از تکثرگرایی، تحزب و سیاست‌ورزی حزبی در سال‌های 1360- 1368؛فصل دهم: یافته‌های پژوهش؛ نمایه‌ها؛ منابع و مآخذ.از هنگام پيروزي انقلاب مشروطه بدين‌سو،‌ موضوعِ تحزب و سياست‌ورزيِ رقابت‌آميزِ حزبي، از مهمترينِ دغدغه‌ها و بلكه مسئلهِ‌هايِ سياسي و اجتماعيِ حل‌ناشدنيِ جامعه ايراني بوده است. اين پرسش، مي‌شود گفت همواره، در ميان محافلِ سياسي و البته پژوهشگران و محققانِ حوزه‌هاي مختلف علوم انساني و اجتماعي مطرح بوده است كه: به‌رغم, ...ادامه مطلب

داوری تاریخ: زنان ایرانی از عهد باستان تا دوران معاصردر گفت‌وگو با دکتر مظفر شاهدیگفت‌وگو از: مرضیه سهامی‌احمدپرسش 1: زنان یکی از مهمترین نقش‌آفرینان عرصه عمومی هر جامعه‌ای به‌حساب می‌آیند. مرور تاریخ تحولات اجتماعی و سیاسی ایران نیز نمونه‌های فراوانی از این امر با خود دارد. به‌نظر شما مهمترین و نخستین عرصه ورود زنان به‌عنوان نقش‌آفرین اجتماعی کدام دوره تاریخی و واقعه است؟شاهدی: واقعیت این است که وقتی اسناد، منابع و قراینِ قابل دسترس را بررسی می‌کنیم درمی‌یابیم که زنان در مقاطع مختلف تاریخ چندهزار سالهِ اخیر ایران، به‌انحاء گوناگون، در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و حتی نظامی- امنیتی ایران‌زمین نقش‌های مستقیم و غیرمستقیمِ دیرپایی داشته‌اند. حتی در تاریخ اسطوره‌ای و دنیای پهلوانی ایران هم، ما به‌وضوح می‌توانیم از نقش و جایگاهِ گاه بسیار مؤثر زنان در حیات سیاسی و اجتماعی و بلکه نظامی ایران اطلاعاتی به‌دست بیاوریم. چنان‌که در شاهنامه فردوسی که نه‌تنها تاریخ شاهان بلکه تاریخ اقشار گوناگون مردم ایران‌زمین است، ما بار‌ها به‌اسامی زنانی برمی‌خوریم که علاوه بر نقش‌های اجتماعی و سیاسی، حتی در میادین نبرد نظامی رودر رو با خصمِ انیرانی حضوری پررنگ و دلیرانه دارند. در سنگ‌نبشته‌ها و پیکره‌های سنگیِ برجای مانده از تاریخ باستانیِ ایران هم ما به‌تناوب با نماد‌های زنانه روبرو می‌شویم. ضمن این‌که هیچ سند، مدرک یا قرینه‌ای وجود ندارد که نشان دهد در تاریخ باستانی ایران، که تا آستانه فتح ایران توسط اعراب مسلمان در ربع اول قرن هفتم میلادی ادامه می‌یابد، رویکردی مردسالارانه و زن‌ستیزانه از جامعه ایرانی ارائه داده و جایگاه زنان را تخویف دهد. هم‌چنان‌که در دوران پادشاهی سلسله ساسانیان، ما شاهد به‌پادشاه, ...ادامه مطلب

مبانی روش‌شناختی و معرفت‌شناسانه تاریخ‌نگاری؛ تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با دکتر مظفر شاهدی به عنوان سوال اول بفرمائید نظر شما درباره ضرورت تاریخنگاری انقلاب اسلامی چیست؟مقدمتاً باید عرض کنم، از منظر سیاسی و اجتماعی و بلکه فلسفه سیاسی، مفهوم انقلاب و به‌تبع آن، پدیده انقلاب، در معنای مدرن خود، احتمالاً و شاید حتی بشود گفت قطعاً، مهمترین و تأثیرگذارترینِ تمام رخداد‌ها و تحولاتِ سیاسی و اجتماعیِ تاریخِ عصر جدید محسوب می‌شده است. در این میان،‌ اگرچه گاه دامنه معنایی محتوایی و پدیداریِ انقلاب با چنان تساهل و گشودگی‌ای درک و تحلیل می‌شود که هر تحول و تغییرِ سیاسی و اجتماعیِ خرد و کلانی در جوامع انسانی در شمار «انقلاب» احصاء می‌شود؛ اما اگر بخواهیم با عنایتِ به‌معیارها و شاخص‌هایِ علمی- نظریِ آکادمیکِ سخت‌گیرانه‌ترِ صورت‌بندی‌شدهِ موردِ وفاقِ صاحبانِ آراء، ‌انقلاب و ‌پدیده‌های انقلابی را مورد سنجش و داوری قرار بدهیم، آن‌گاه رقمِ نهاییِ انقلاباتِ مدرنِ سیاسی اجتماعیِ بزرگِ موفقی که از قرن هجدهم میلادی تاکنون در گوشه و کنار عالم به‌وقوع پیوسته است،‌ در معنای دقیق و مورد وثوقِ خود، از تعداد انگشتان دو دست فراتر نخواهد رفت! که در آن میان انقلاب اسلامی ایران هم با توجه به‌مجموعه ویژگی‌ها و شاخص‌هایی که داشته است در ردیف آخرینِ همان انقلابات انگشت‌شمارِ بزرگ جهان قرار دارد.علی‌ایحال، طی قریب به‌ 44 سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 22 بهمن 1357 سپری می‌شود، تاکنون هزاران کتاب، مقاله، جستار، تحلیل، یادداشت و غیره در سطوحِ گوناگون و با اهداف و اغراضِ مختلف، هم از سوی ایرانیان و هم توسط محققان، اندیشمندان و آگاهانِ به‌امورِ خارجی و غیرایرانی، در داخل و خارج از ایران نوشته و, ...ادامه مطلب

حزب رستاخیز ملت ایران؛ فرازوفرود: اسفند 1353- مهر 1357گفت‌وگو با دکتر مظفر شاهدی گفت‌وگو از: الهام دانایی‌سرشتپرسش 1: به عنوان سوال اول لطفا تاریخچه ای از چگونگی شکل‌گیری و فعالیت احزاب در جهت دمکراسی نمایشی در طول دوران 37 ساله سلطنت پهلوی دوم، بفرمایید.پاسخ پرسش 1: باید عرض کنم، طی 12 ساله نخست سلطنت محمدرضاشاه پهلوی (1320- 1332) که کودتای 28 مرداد 1332 پایان‌بخش آن بود، به‌رغم فضای سیاسی و اجتماعی کمابیش آزادی که در عرصه کشور شکل گرفت، اما، جامعه ایرانی، به‌دلایل گوناگون داخلی و خارجی، ظرفیت سیاسی و اجتماعی بسنده‌ای برای تقویت و بلکه نهادینه کردن یک نظام دموکراتیک مبتنی بر رقابت احزاب و گروههای سیاسی در چارچوب قانون اساسی مشروطه پیدا نکرد. بعد از کودتا هم که حکومت پساکودتایی، که از حمایت کودتاچیان خارجی (به‌طور مشخص آمریکا و انگلیس) هم برخوردار شده بود، به‌سرعت، همه احزاب و جریان‌های سیاسیِ مستقل را سرکوب و از میان برداشت. فقط از اوایل سال 1336 و به‌دنبال گسترش بحران‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، به‌هدف ارائه نمایشی کنترل شده از شیوه به‌اصطلاح دموکراتیک و مشروطه سیاست‌ورزی و حکمرانی (تا جایی که هم حامیان خارجی آن را راضی کند و هم این‌که دامنه اعتراضات و انتقادات سیاسی و اجتماعیِ داخلی را کاهش دهد)، به‌تأسیس دو حزب مردم (به‌عنوان حزب پیشاپیش در اقلیت! در اردی‌بهشت 1336) و ملیون (باز به‌عنوان حزب پیشاپیش در اکثریت! در دی 1336) اقدام کرد؛ که به‌ترتیب اسدالله علم و منوچهر اقبال (هر دو از فداییان اعلیحضرت همایونی!) آنها را هدایت می‌کردند. اما اولین مرحلهِ این نظام دو حزبیِ تحت سیطره اعلیحضرت هما, ...ادامه مطلب

پاسخ مظفر شاهدی به‌پرسش زیر:اصلی‌ترین پیامد کودتای سوم اسفند چه بود و انگلیسی‌ها با چه راهبردی این کودتا را طراحی و اجرا کردند؟طرح پرسش از: جواد نوائیان‌رودسریپاسخ: باید عرض کنم کودتای سوم اسفند 1299 در یک موقعیت بسیار دشوار و سرنوشت‌سازِ داخلی،‌ منطقه‌ای و بلکه جهانی، در ایران رخ داد. در آستانه کودتا،‌ به‌دلایل گوناگون داخلی و خارجی، اقتدار دولت مرکزیِ ایران به‌شدت آسیب دیده و به‌تبع آن، تمامیت ارضی و سرزمینی ما، با تهدیداتِ می‌شود گفت جدی‌ای مواجه شده بود. در آن برهه دشوار، هر آن، خطرات بالقوه و بلکه بالفعلِ شورش و جداطلبیِ متجاسرانِی که در مناطق مختلف کشور، به‌انحاء گوناگون، در برابر دولت مرکزی، قد علم کرده و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم ساز مخالف‌خوانی سر داده بودند، وحدت ملی و سرزمینی ایران را تهدید می‌کرد؛ بالاخص این‌که، دلایل بسیاری وجود داشت که نشان می‌داد، دو قدرت بزرگِ همسایه ایران در شمال و جنوب (روسیه شوروی در شمال و انگلیس در جنوب)، با انگیزه‌های سیاسی، ایدئولوژیکی، اقتصادی و امنیتیِ متفاوت، می‌توانند و بلکه علاقمند هستند، با اتکای به‌متجاسران و حکمرانانِ نیمه مستقلِ جاخوش کرده در شمال و جنوب ایران، ولو، به‌قیمت تجزیه و تکه تکه کردن ایران، منافع و خواسته‌های سیاسی، ایدئولوژیکی و اقتصادی خود را در آیندهِ ایران تأمین کنند. در آن میان، به‌ویژه انگلیسی‌ها، که منافعِ اقتصادی- مالی و استراتژیکِ فراوانی در ایران داشتند (و سرپل‌های عظیم نفتی در جنوب و جنوب غربی ایران مهمترین همه آنها بود)، مطلقاً، قصد نداشتند که به‌حضور و نفوذِ سنگین خود در ایران، پایان دهند. در این راستا، تا جایی که به‌ما مربوط می‌شد، بدترین گزینهِ انگلیسی‌ها، برای تداوم حضورِ در ایران، می‌توانست جدا کردن , ...ادامه مطلب

من در اول مهر 1345 در روستای عبدآباد از توابع شهرستان شیروان (استان خراسان شمالی) متولد شده ام . از شهریور 1374 بدین سو به صورت تمام وقت به تحقیق و پژوهش در باره تاریخ معاصر ایران اشتغال داشته ام . اکنون که این مطالب را می نویسم ، روز جمعه 12 خرداد 1391 است . تاکنون حدود 20 عنوان کتاب نوشته ام که 12 عنوان آن چاپ و منتشر شده است . بقیه کتابهای تالیف شده در نوبت چاپ و انتشار قرار دارند . تاکنون حدود 400 عنوان مقاله در باره موضوعات مختلف تاریخ معاصر ایران نوشته و در فصلنامه ها ، ماهنامه ها ، روزنامه ها و فضای مجازی (اینترنت) منتشر کرده ام . برخی از کتابهای من در جشنواره های کتاب به عنوان "اثربرتر" انتخاب شده اند . فهرست اکثری از کتابها و مقالات منتشر شده من در همین وبلاگ قابل مشاهده می باشد . به تدریج ، سعی می کنم محتوای برخی از مقالات منتشرشده خود را در همین صفحه به علاقمندان تاریخ معاصر ایران ارائه بدهم . البته بسیار شادمان خواهم شد ، مخاطبان و خوانندگان محترم دیدگاههای خود (پیشنهادات و انتقادات) پیرامون مقالات و مطالب ارائه شده در این صفحه را با نویسنده در میان بگذارند . بدون تردید ، نظرات صائب و سازنده ، راهگشای نویسنده این سطور خواهد شد . بخوانید, ...ادامه مطلب

دکترین امنیت ملی در دوره محمدرضاشاه پهلوی؛ 1320- 1357گفت‌وگو با دکتر مظفر شاهدی گفت‌وگو از: رحمت رمضانیپرسش 1: دکترین امنیت ملی ایران در دوره محمدرضا پهلوی بر چه اساسی بنا شد آیا این دکترین ملی مستقل بود و یا به سمت استقلال در حرکت بود؟ پاسخ پرسش 1: باید عرض کنم، محمدرضا پهلوی از همان آغاز در یک وضعیتِ بسیار دشوار، بغرنج و غیرعادی که ایران توسط کشورهای روسیه‌شوروی و انگلستان اشغال شده و به‌تبع آن اساس استقلال و تمامیت ارضی و سرزمینی ایران مورد تهدید و بلکه تجاوز و تعرضِ نظامی قدرت‌های خارجی قرار گرفته بود، آن هم نه با اراده ملی، بلکه با خواست و نظر مساعدِ همان قدرت‌های متجاوز خارجی که کشور را اشغال کرده و پدرش رضاشاه را از مقام پادشاهی برکنار کرده بودند، بر تخت سلطنت ایران نشانده شد! بنابراین محمدرضاشاه در شرایطی سلطنت خود را آغاز کرد که اساساً امنیت ملی و تمامیت ارضی ایران به‌دلیل تجاوز خارجی و اشغال کشور توسط متفقین که عملاً هم خود را در بسیاری از امور داخلی ایران فعال مایشاء می‌دانستند، با تهدیدات و چالش‌های جدی‌ای روبرو شده بود. در تمام سال‌های ادامه جنگ جهانی دوم که خاک ایران در اشغال کشورهای انگلیس، شوروی و آمریکا باقی ماند،‌ امنیت ملی ایران، در تعارضِ با منافع متجاوزان خارجی، هم‌چنان آسیب‌پذیر و در هاله‌ای از ابهام و بحران قرار داشت. در آن میان، بروز و ظهور غائله فرقه‌های دموکرات در آذربایجان و کردستان، که اساساً پروژه‌هایی خطرناک و البته بی‌سابقه توسط ارتش، دستگاه اطلاعاتی- جاسوسی و حکومت متجاوز روسیه شوروی و عوامل وابسته داخلی آنها علیه تمامیت ارضی و سرزمینی ایران‌زمین محسوب می‌شدند، وضعیت ام, ...ادامه مطلب

محمدعلی فروغی، روشنفکران پسامشروطه و سلطنت رضاشاهدر گفت و گو با دکتر مظفر شاهدیگفت و گو از: رحمت رمضانیپرسش: محمدعلی فروغی کیست؟ روشنفکری که با استبداد همکاری کرد یا رضاخان مجری اقدامات فرهنگی و توسعه آمرانه روشنفکرانی مانند فروغی بود؟پاسخ: برای پاسخ دقیق‌تر به‌این پرسش، که در کلیت خود می‌تواند و بلکه باید وضعیت و ساحت پاسخ‌گویی به‌هر پرسش تاریخیِ دیگری را هم تبیین کند، لازم است مقدمه‌ای را عرض کنم.واقعیت این است که نگاه علمی و بلکه داوری درباره کارنامه شخصیت‌های تاریخی و موضوع تاریخ تحولات و رخداد‌هایی که در شئون گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و یا هر جنبه دیگری از آنچه در گذشته روی داده است، در بستر مکاتب و فراتر از آن پارادایم‌های فکری، فلسفی و سیاسی مختلف، که به‌نوعی رقیب یکدیگر بوده و هستند و هریک بر اساس مبانی نظری خاص خود، نگاه و رویکرد متفاوتی به‌خاستگاه و معنای رخداد‌ها و تحولاتِ تاریخی داشته و دارند، صورت‌بندی تبیینی و تحلیلیِ متفاوت و گاه کاملاً متعارضی پیدا می‌کند. به‌طور مشخص مکاتب تاریخ‌نگاری و تاریخ‌پژوهیِ مارکسیستی، لیبرالیستی، اسلام‌گرایانه و نیز ملی‌گرایانه هویت‌طلب باستانگرا، هر یک بر اساس مفروضات و مبانی فکری، ایدئولوژیکی و فلسفی و سیاسیِ خود، پیرامون یک واقعه، پدیده و یا یک شخصیت تاریخیِ واحد، فهم و داوریِ تاریخیِ متفاوت و بلکه سراسر متعارضی ارائه می‌دهند.چنان‌که درباره همین شخصیتِ تاریخیِ محمدعلی فروغی که در این گفتگو مورد پرسش قرار داده‌اید، هر یک از مکاتب تاریخ‌نگاری بالا، حتی اگر همه آن‌ها برای مطالعه و بررسی کارنامه تاریخی او به‌متون و اسنادِ واحد و همسانی ارجاع بدهند، باز هم خوانش‌ها، فهم‌ها و داوری‌های تاریخیِ متفاوتی ارائه داده و , ...ادامه مطلب

امیرکبیر و مسیر دشوار اصلاحات؛ گفت و گو با دکتر مظفر شاهدیگفت و گو از: رحمت رمضانیپرسش 1: اصولاً چند رویکرد اصلاح‌طلبانه در ایران وجود داشته است؟ آیا چیزی تحت عنوان اصلاح‌طلبی جامعه‌محور داشته‌ایم؟پاسخ پرسش 1: در فرهنگ سیاسی، مفهومِ اصلاحات و اصلاح‌طلبی، در کلیت خود، یک پروژه و بلکه یک پروسه درون‌حاکمیتی محسوب می‌شود؛ برخلافِ تحرکات انقلابی و براندازانه، که عموماً علیهِ نظم سیاسیِ موجود شکل گرفته، گسترش می‌یابد. به‌عبارت دیگر، اگرچه، ممکن است، حتی یک روند اصلاحی عمیق و بنیادین، در نهایت، همان اهدافِ سیاسی- امنیتی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادیِ یک انقلابِ تمام عیار را هدف قرار دهد؛ اما، به‌ویژه در روش، سازوکار و فرایندی که می‌تواند و بلکه باید طی بکند، تفاوت‌هایی کاملاً مشخص و بارز با تحرکاتِ انقلابی دارد که کم و بیش همه ما، اطلاعاتِ بسنده‌ای از، لااقل، مهمترین تفاوت‌ها در روش، رویکرد و تبعاتِ آن‌ها داریم.هر دوی آن‌ها (هم اصلاحات که در درون نظم سیاسی موجود شکل می‌گیرد و هم انقلاب که علیه نظم سیاسی موجود به‌وجود می‌آید)، در مجموع، هدف ایجاد تحول و تغییرِ در عرصه‌های گوناگونِ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتیِ جامعه را دنبال می‌کنند.این مقدمات را ذکر کردم تا بتوانیم موضوع جامعه‌محور بودن یا جامعه‌محور نبودنِ بحث و بلکه ضرورت اصلاحات و اصلاح‌طلبی را به‌گونه‌ای دقیق‌تر تبیین کنیم. باید بگویم، در کلیت خود، اصلاحات، به‌نوعی، بازنگری و به‌تبع آن تغییر، نوسازی و بازسازی روندها، ساختار‌ها و عادت‌واره‌هایی است که به‌دلایل گوناگون، دیگر، آن کارآیی و کارآمدی‌ها و کارویژه‌های ضروری پیشین را از دست داده است و به‌ویژه، رهبران و کارگزارانِ نظم سیاسیِ موجود، در موقعیت زمانی مناسب و تا وقت , ...ادامه مطلب

سازمان مجاهدين خلق؛ از تأسيس تا اعلام جنگ مسلحانه عليه جمهوري اسلاميگفت‌وگو با دكتر مظفر شاهدي گفت‌وگو از: رحمت رمضاني پرسش 1: تشکیل سازمان مجاهدین خلق در چه شرایط تاریخی روی داد و آیا اصولا گروه‌های مسلحانه حاصل شرایط سرکوب سیاسی اند یا خود این گروه‌ها موجب بسته شدن بیشتر فضای سیاسی می شوند؟پاسخ پرسش 1: در پاسخ به‌بخش نخستِ اين پرسشِ شما، بايد عرض كنم، تكوين و شكل‌گيري سازمان مجاهدين خلق از حوالي نيمه دهه 1340 بدان‌سو، معلول و بلكه حاصل شرايطِ خاصِ تاريخيِ آن روزگار، هم در عرصه داخلي و هم عرصه خارجي و بين‌المللي بود. شايد براي پاسخ دقيق‌تر به‌اين پرسش مناسب‌تر باشد،‌ ابتدا شرايط خارجي و بين‌الملليِ تكوين و شكل‌گيريِ گروه‌ها و سازمان‌هاي سياسيِ نظير سازمان مجاهدين خلق را مورد بررسي قرار بدهيم كه، در بخش‌هاي مختلف جهان، ‌مبارزه مسلحانه و چريكيِ براندازانهِ با نظام‌هاي سياسيِ مستقر را تنها راهِ به‌زعمِ خود ناگزيرِ رهايي و نيل به‌هدفِ سياسيِ خود تعريف و تبيين مي‌كردند. ريشه آن تحليل، به‌وضعيتِ ‌جنگ سردِ شكل گرفتهِ ميان دو اردوگاهِ شرق و غرب (دنياي كمونيسم و جهان سرمايه‌داري) بازمي‌گشت كه هر يك از رهبران دو اردوگاه، به‌انحاء گوناگون مي‌كوشيدند سلطه خود را بر كشورهاي اقماريِ عموماً موسوم به‌جهان سوم، در اقصي نقاط عالم، گسترش دهند. در چنين شرايطي بود كه، به‌ويژه اردوگاه شرق و كمونيسم با ادعايِ انقلابي‌گري و رهايي‌بخشيِ كشورهاي تحت سلطه و استعمار جهان سرمايه‌داري غرب، به‌ترويج، تبليغ و حمايتِ عمليِ از شكل‌گيريِ انقلابات و تحركاتِ سياسيِ براندازانهِ چپ و ماركسيستي، در بخش‌هاي مختلف جهان، پرداخت. در آن ميان، به‌دلايل گوناگون، كه شايد مهمترينِ آن، فقدانِ آمادگيِ سياسي،‌ فكري , ...ادامه مطلب

رديابي فرايند كودتای 28 مرداد 1332در گفت‌وگو با دكتر مظفر شاهدیگفت‌وگو از: هادی اسفندیاریپرسش 1: اخیرا اسنادی در رابطه با نقش انگلیس در کودتای 28 مرداد 1332 از سوی موسسه غیرانتفاعی آرشیو امنیت ملی امریکا منتشر شده است. این اسناد به موضوع "پیشنهاد بریتانیا برای سازمان‌دهی کودتا در ایران" می‌پردازد. نقش انگلیس در کودتای 28 مرداد اظهر من الشمس است. اما به نظر شما اهداف و انگیزه‌های امریکا از انتشار این اسناد چیست؟ آیا می‌شود گفت امریکا با انتشار این قبیل اسناد به دنبال آن است تا انگلیس را طراح کودتا معرفی کرده و به نوعی خود را تبرئه کند؟پاسخ پرسش 1: واقعیت این است كه این فرمایش شما فقط نوعی حدس و استنباط است و به‌درستی آشكار نیست كه آمریكایی‌ها از انتشار این اسناد جدید دقیقاً چه انگیزه یا اهدافی را دنبال می‌كنند. در هر حال در این‌كه اولین بار انگلیسی‌ها موضوع و ضرورت انجام كودتا علیه دولت دكتر محمد مصدق را مطرح و پیشنهاد كردند تردید كمی وجود دارد و این معنا چیز تازه‌ای نیست و در منابع و اسنادی هم كه پیش از این منتشر شده بود به‌وضوح قابل ردیابی و دسترسی است. ضمن این‌كه این اسناد هم به‌هر دلیل یا انگیزه‌ای كه منتشر شده باشد باز هم به‌هیچ وجه حتی نمی‌تواند نقش و جایگاه مؤثر آمریكایی‌ها در وقوع كودتای 28 مرداد را كم‌رنگ جلوه بدهد. تاكنون هم در باره نقش و حضور پررنگ و چه‌بسا تعیین‌كننده آمریكایی‌ها در عملیات كودتا تردیدی نشده است و در این راستا منابع و مدارك بسنده‌ای وجود داشته است. علاوه بر این قرینه‌ای وجود ندارد كه نشان دهد در این مقطع خاصی كه شاهدش هستیم چنان تغییر یا تحولی در روابط فیمابین انگلیس و آمریكا (بالاخص در مورد ایران) به‌وجود آمده باشد كه آمریكایی‌ها تصمیم گرفته باشند , ...ادامه مطلب

پرويز ثابتي؛ مدير كل پرآوازه اداره كل سوم (امنيت داخلي) ساواكنويسنده: دكتر مظفر شاهدي پرویز ثابتی مشهورترین مدیر اداره کل سوم ساواک (امنیت داخلی)، فرزند حسین در 1315ش. و در خانواده‌ای بهایی در بخش سنگسر از توابع شهرستان سمنان متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در دبستانهای حسینیه و شاه‌پسند سنگسر گذراند و دوران متوسطه را در مدرسه فیروز بهرام تهران طی کرد. در سال 1337 از دانشکده حقوق دانشگاه تهران در رشته قضایی مدرک کارشناسی گرفت. در همین سال به استخدام ساواک درآمد و در سال 1345 به ریاست اداره یکم اداره کل سوم ساواک منصوب شد؛ در 1349 معاون دوم اداره کل سوم ساواک شد. پرویز ثابتی در اوج سرکوبهای ساواک در 1352 به جای ناصر مقدم رئیس اداره کل سوم ساواک شد و این سمت را تا واپسین ماههای عمر رژیم پهلوی عهده‌دار بود.  پرویز ثابتی در بدو استخدام در ساواک که در بهمن 1337 و توسط مدیرکل وقت اداره کل ششم ساواک، ضرابی، معرفی شده بود، درباره پیشینه خانوادگی و تحصیلی خود چنین نوشته است:« از بدو تولد تا تاریخ مهرماه 1328 در سنگسر از بخشهای سمنان در محله‌ای به نام تپه‌سر سکونت داشته‌ام و از تاریخ مهر 1328 برای گذراندن تحصیلات متوسطه به تهران آمدم و مدت سه سال در منزل شوهر خواهرم آقای محمدحسین رحمانیان سکونت داشته‌ام و از مهر 1331 خانواده‌ام نیز به تهران آمدند و در همان منزل آقای رحمانیان سکونت گردیدند تا اسفندماه 1334 و از اوایل 1335 پدرم بعد از تهیه منزل ما نیز به آنجا عزیمت نمودیم. در مدرسه صابر در آسیاب دولاب تهران به شغل آموزگاری از سال 26 مشغول شده‌ام و در ایام فراغت و دوران تحصیل با پدرم در امور حشمداری و تجارت در تهران کمک کرده‌ام. دوران ابتدایی را در دبستان حسینیه و شاه‌پسند سنگسر از, ...ادامه مطلب

پیشنهاد مطالعه برای تعطیلات نوروزی/ دکتر مظفر شاهدیمنتشر شده در: (خبرگزاری کتاب ایران)ایبنا (دوشنبه 8 فروردین 1401)كتاب «آيشمن در اورشليم» از یهودیان سودجو و پرنفوذی می‌گوید که با کارگزاران رایش سوم همکاری می‌کردندمظفر شاهدی، پژوهشگر تاریخ معاصر در نگاهی به کتاب «آیشمن در اورشلیم» معتقد است: در اين كتاب، هانا آرنت، از يهوديان سودجو و پرنفوذی سخن به‌ميان می‌آورد، كه صرفاً در راستای به‌چنگ آوردن ثروت و دارايی‌های نقدی و غيرنقدی گرانبهای يهوديان، در روند دستگيری، تجميع و انتقال آنان به‌مراكز كشتار با كارگزاران رايش سوم (در مناطق و كشورهاي مختلف اروپا) همكاری می‌كردند!خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)دکتر مظفر شاهدی، پژوهشگر تاریخ معاصر:کتاب «آیشمن در اورشلیم: گزارشی در باب ابتذال شر» که حاصل گزارش تاریخی و تحلیل و تبیین سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، حقوقی و فلسفی هانا آرنت (1906- 1975م) فیلسوف سیاسی پرآوازهِ آلمانی، از موضوع بعدها موسوم به‌هولوکاست، با محوریتِ چندین ماه محاکمه آدلف آیشمن (1906- 1962م)، در دادگاهی در اورشلیم است، می‌شود گفت، با تأخیری طولانی، به‌زبان  فارسی ترجمه و در ایران چاپ و منتشر شده است. هم‌چنان‌که از شناسنامه کتاب برمی‌آید، این کتاب، اولین بار در سال‌های 1963- 1964م/ 1342- 1343ش، با فاصله‌ای نه‌چندان طولانی از پایان محاکمه و اعدام آدولف آیشمن در اسرائیل، به‌زبان اصلی، چاپ و منتشر شده بود. بدین‌ترتیب، نسخه فارسی کتاب (با ترجمه زهرا شمس و توسط انتشارات برج)، با حدود 55 سال تأخیر، در اختیار خوانندگان و مخاطبان فارسی‌زبانِ آن قرار گرفته است (این کتاب اولین بار در سال 1398 منتشر شده است).آدولف آیشمن، عضو بلندپایه اس اس و از کارگزاران اداری- سیاسی و امنیتی آلم, ...ادامه مطلب

اسدالله علم و سلطنت محمدرضاشاه پهلوی؛در گفت‌وگو با دکتر مظفر شاهدی گفت‌وگو از: مهسا علی‌بیگی□ درباره نقش و جایگاه اسدالله علم در رویدادهای سیاسی زمان پهلوی دوم صحبتهای زیادی شده است. برخی به ارتباطات علم با انگلیس اشاره می‌کنند و او را نماینده سیاستهای انگلیس می‌دانند که به محمدرضا پهلوی دیکته می‌شد. شما چه تحلیلی درباره جایگاه و نقش او در دو دهه واپسین حکومت پهلوی دارید؟برای پاسخ به این پرسش لازم می‌دانم درباره پیشینه ارتباط خاندان علم با محافل انگلیسی توضیحی کوتاه عرض کنم. خاندان علم حضور مؤثر دیرپایی در مناطق شرقی ایران داشت و سران این خاندان حداقل از اوایل دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه تا اواخر دوره قاجار حکمرانی بلامنازع بخش وسیعی از قلمروهای شرقی ایران (که به‌طور تقریبی شامل استانهای سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی کنونی می‌شد) را برعهده داشتند. می‌دانیم که در آن دوران دولت استعماری انگلستان سلطه تمام و کمالی بر بخشهای وسیعی از اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس و البته اقصی نقاط شبه‌جزیره هندوستان (شامل کشورهای کنونی هندوستان، بنگلادش و پاکستان) داشت و در قلمروهای وسیعی از خاک افغانستان کنونی هم نفوذ گسترده‌ای به‌دست آورده بود و به‌تبع آن دامنه حضور سلطه‌جویانه آن کشورتا سراسر مرزهای شرقی و جنوبی ایران کشیده شده بود. انگلستان البته در رقابتی تنگاتنگ و نفس‌گیر با روسیه‌تزاری، از سالهای نخست حکومت قاجار، به‌تدریج نفوذ سیاسی، اقتصادی ـ تجاری، و نظامی ـ امنیتی روزافزونی در ایران پیدا کرده و به‌ویژه در سراسر قلمروها و ایالات شرقی، جنوبی و مرکزی ایران، نفوذ و حضور سلطه‌جویانه انگلستان تا سالهای پایانی دوران سلطنت قاجارها بلامنازع شد. در چنین فضا و شرایطی بود که سران حکومت, ...ادامه مطلب